De Franse tijd in Bentheim

In de tijd dat Napoleon het grondgebied van de Graafschap Bentheim veroverde in 1803, woonde er geen graaf van Bentheim meer op het kasteel. Friedrich Karl was in 1747 de erfopvolger, maar kwam al snel tot de conclusie dat zijn erfenis bestond uit een oud kasteel met grote onderhoudskosten en een flinke schuldenlast die ontstaan was door oorlogen, juridische strijd en kwistige levensstijl van zijn voorgangers. Daarom besloot hij op 24 mei 1753 de hele graafschap voor 30 jaar te verpanden aan de koning van Hannover. In ruil voor de verpanding kreeg hij een geldbedrag ineens en een jaarlijkse toelage, waarmee hij goed kon leven in Parijs. Na afloop van die 30 jaar kon hij echter niet tot overeenstemming komen met Hannover om de graafschap terug te krijgen en werd de verpanding met nog eens 30 jaar verlengd. In 1803 stierf hij kinderloos in Parijs.

Volgens een erfovereenkomst die nog uit de Middeleeuwen stamde, was zijn neef Ludwig, graaf van Steinfurt, de erfgenaam. Hij kreeg dus al snel na zijn aantreden te maken met de Franse heerschappij, maar zag daarin ook een kans om de graafschap weer terug te krijgen. Na een uitgebreide ‘crowdfunding’ kon hij de graafschap vrijkopen en hield in juli 1804 zijn glorieuze intocht. De vreugde (ook onder de bevolking) was echter van korte duur, want op 12 februari 1806 werd Bentheim en andere gebieden in Duitsland door Napoleon per decreet ingelijfd bij Frankrijk. Voor Ludwig zat er niet veel anders op dan in Parijs te gaan wonen.

De Franse tijd bracht allerlei ingrijpende veranderingen in de samenleving met zich mee, die ook deels blijvend waren. Er werden een aantal nieuwe wetten ingevoerd: de Code Pénal (het Wetboek van Strafrecht), de Code Civil (Burgerlijk Wetboek) en de Code de Commerce (Wetboek van Koophandel). De rechterlijke organisatie werd sterk verbeterd. Verder kwam er een burgerlijke stand en burgerlijk huwelijk. Alle oude privileges werden afgeschaft, alle inwoners en alle grondbezit werden geregistreerd in het Kadaster, het gildensysteem werd afgeschaft (er gold nu vrijheid van vestiging van ondernemingen), lijfeigenschap werd afgeschaft, er werd een eenheidsmunt (de Franc) en een strikte scheiding tussen kerk en staat ingevoerd, maar ook een algemene dienstplicht. Ook achternamen en huisnummers stammen uit de Franse tijd, evenals de standaardmaten en –gewichten (de kilogram, meter en de liter).

Na de totaal mislukte veldtocht in Rusland en de verloren veldslag bij Leipzig (16-18 oktober 1813) trokken de resterende Franse troepen zich massaal en in wanorde terug.

Graaf Alexander von Benckendorff was als luitenant-generaal der cavalerie (Russische Kozakken) verantwoordelijk voor de bevrijding van Bentheim en Nederland. Een tijdgenoot beschreef de Kozakken als volgt: ‘Met kleren en hoofddeksels van allerlei snit, geen spoor van een uniform, sjofel en smerig, met hun armetierige broodmagere paardjes, ogenschijnlijk ordeloos door elkaar krioelend, deden deze Kozakken me denken aan wriemelend ongedierte.’

Uit de dagboeken van Von Benckendorff: “‘Op 2 november 1813 vertrok ik (vanuit Rheine) op weg naar Bentheim. Het leek mij dat mijn troepenmacht zo omvangrijk was dat ik mij niet tevreden moest stellen met de rol van waarnemer. Ik besloot om te trachten heel Holland te overvallen.”

Die verovering verliep snel en zonder veel weerstand van de Franse troepen. Op 20 november was heel Overijssel bevrijd, met uitzondering van de vestingstad Deventer waar een oude houwdegen van Napoleon, baron von Schinner, het bevel voerde.

Von Benckendorff koos voor de stoutmoedige strategie om 200 bereden Kozakken direct en zonder te mogen rusten vanuit Zwolle naar Amsterdam te sturen. Onderweg moesten ze vestingen en vijandelijke troepen vermijden. Toen de Amsterdamse bevolking de handvol Kozakken zag, kwam men in opstand tegen de nog in de stad aanwezige Franse ambtenaren. Dezen werden gevangen genomen en de Franse vlag werd gestreken.

In Bentheim had intussen op 14 november 1814 Erbprinz Alexis verklaard Bentheim weer in bezit genomen te hebben namens zijn vader Ludwig. Na enkele weken nam echter Hannover de regering weer over.

Het zou nog tot juni 1815 duren voordat Napoleon definitief verslagen werd bij de Slag om Waterloo, maar intussen werd de nieuwe indeling van Europa al gemaakt tijdens het Wiener Kongress in 1814.

In 1822 werd het pandschapsverdrag éénzijdig door Hannover opgezegd. Na veel onderhandelen legde Ludwig zich uiteindelijk neer bij deze situatie.
Als ‘compensatie’ kreeg de adelijke familie uiteindelijk wel een hogere titel: vanaf dat moment was het hoofd van de familie geen graaf meer, maar “Fürst zu Bentheim und Steinfurt”.

Tags: Geschiedenis, Napoleon, Bad Bentheim

Please wait while you are redirected...or Click Here if you do not want to wait.